W poprzednim numerze opisałem jaskinie i możliwości wspinaczkowe Bornholmu. Teraz kontynuując cykl wyspiarski opiszę Maltę, a raczej trzy wyspy tego państwa: Maltę, Gozo i Comino.

Malta to niewielkie państwo (316 km2), położone na Morzu Śródziemnym, między Sycylią a wybrzeżami Tunezji. W całości zbudowane z wapienia. Przeważająca część wybrzeży to strome klify.

Jaskinie Malty

Tu informacje nie są dość szczegółowe, dlatego że sami maltańczycy mało o nich wiedzą. Jak dowiadywałem się u źródła - Johna J. Borra pracującego w Muzeum Historii Naturalnej w Midinie, inwentaryzującego jaskinie w tym państwie, jest ich tam obecnie znanych 136. Liczba ta na pewno będzie systematycznie się powiększać. Wynika to z tego, że inwentaryzacja dopiero się zaczyna. Dla nas jest to dziwne, ale tylko jedna z tych jaskiń posiada zrobiony plan (jaskinia - Ghar Dalam). Wiele okien skalnych, zwłaszcza tych trudno dostępnych czeka na spenetrowanie, a jak się łatwo do myśleć na całej Malcie nie ma żadnego klubu speleologicznego.

W burzliwej historii tych wysp, często jaskinie służyły różnym celom. Większość tych obiektów to w zasadzie schroniska podskalne. Te leżące blisko siedzib ludzkich były zamieniane na piwnice, składziki, wysypiska śmieci, garaże, rozkuwane i przerabiane na katakumby, kaplice, czy podczas II wojny światowej - schrony przeciwlotnicze. Skały te są wręcz poszatkowane różnego typu otworami.

Mimo takiej sytuacji, na Malcie nie ma dużych jaskiń. Co do głębokości pamiętać należy, że najwyższy punkt wyspy ma tylko 253 m n.p.m. Brak dokumentacji, a zwłaszcza planów nie pozwala dokładnie podać ich długości. Oto przypuszczalnie pierwsza piątka z lokalizacją.

Ghar Hasan - około 200 metrów, jaskinia jest ciekawostką turystyczną lecz nie posiada oświetlenia i wchodzi się bez biletu. Leży na klifie na południe od miejscowości Kalafrana (Malta). Jaskinia ma trzy otwory, za którymi rozciąga się sieć korytarzy dochodzących do 4 m szerokości i 7 m wysokości. Jaskinia jest pozioma. Przy trzecim otworze wykuta jest niewielka cela, tak że można przypuszczać, iż jaskinia była kiedyś zamieszkała. Jaskinia nie posiada nacieków.
Ghar Dalam (Jaskinia Ciemności) - 144 metry, jest to w zasadzie jeden prosty korytarz z kilkoma krótkimi wnękami przy końcu. Jaskinia jest oświetlona i wchodzimy za biletem (1fm=1,15$). Przy wejściu muzeum (jedna sala) w której prezentowane są kości zwierząt plejstoceńskich znajdowanych w namulisku jaskini - głównie: słoni i hipopotamów karłowatych, jeleni i lisów. Do ruchu turystycznego udostępniona jest połowa, reszta zamknięta barierką. Brak nacieków. Położenie - na północ od miejscowości Birzebbuga (Malta).
Girgenti Cave - około 100 metrów. Jaskinia położona jest na terenie letniej posiadłości ministerialnej w miejscowości Girgenti (Malta). Niestety dostanie się do środka wymaga specjalnego pozwolenia rządowego.
Ghar il-Friefet (po włosku Grotte dei Pipistrelli) około 100 metrów. Niedaleko Ghar Dalam, już w samej miejscowości Birzebbuga. Jaskinia położona jest obecnie pod budynkiem. Jest zamknięta drzwiami, a klucz u J.J. Borra. Jaskinia jest ciasna i składa się z trzech poziomów. Nie posiada nacieków.
Ghar Harq Hammiem - około 75 metrów. Jaskinia znowu położona w mieście, tym razem w St. Julians (Malta). Zamknięta drzwiami.
Dwie pierwsze jaskinie zaznaczone są na wszystkich mapach. Poza tym kilka innych jaskiń, mniejszych, pojawia się na każdej mapie turystycznej. Są to:

Blue Grotto - jaskinia abrazyjna, jedna z głównych atrakcji wysp, dostępna tylko z łudzi (2,5 fm), bardzo duży otwór, ale tylko około 30 metrów długości. Inne znane jaskinie abrazyjne zaznaczane na mapach to: Ghar Lapsi, Ghar it-Torkija, Ghar Bittija, Ghar Bagrat, Ghar id-Dud i Ghar id-Duhhan, wszystkie Malta i Carolina Grotto na wyspie Gozo. Są to zwykle obiekty kilkumetrowe, nie zawsze dostępne od strony lądu.
St. Paul Grotto - jest to niewielka jaskinia (10 metrów) zamieniona obecnie na kaplice, połączona jest z innymi kaplicami i katakumbami. Leży pod Kościołem Świętego Pawła w Rabacie. Jest to miejsce gdzie mieszkał święty Paweł w 60 roku, gdy jego statek rozbił się u wybrzeży Malty. Także na Gozo mamy trzy jaskinie udostępnione do ruchu turystycznego:
Calypso's Cave nad Zatoką Ramla. Jest to jaskinia około 30 metrowa, odwiedzana przez licznych turystów. Zgodnie z legendą, to tu miał mieszkać Odyseusz z nimfą Calipso przez siedem lat. Brak oświetlenia, wstęp wolny.
Xerri's Grotto - długości 33 metrów, leży pod prywatnym domem. Została odkryta w 1923 roku podczas drążenia dwóch studni w poszukiwaniu wody. Przez jedną ze studni wchodzimy. Jaskinia to jeden korytarz zamknięty w pętlę. Posiada stałe oświetlenie i niewielką ilość nacieków. Wstęp 0,75fm.
Ninu's Cave - długość (ponoć) ponad 60 metrów. Tu także przechodzimy przez przedpokój, schodami w doł przy kuchni i jesteśmy w jaskini. Udostępniona jest tylko jedna salka z naciekami, cała ogrodzona siatką. Jaskinię odkryto w 1888 roku. Wstęp 0,25 fm.
To tyle co do jaskiń turystycznych i tych największych. Należy jeszcze wspomnieć, że mamy tu także jaskinie podwodne, które także przyciągają wielu nurkujących turystów. Lecz i tym razem są to niewielkie obiekty. Do najbardziej znanych należą: Billinghurst Cave 32 metry, Cathedral Cave, Coral Cave, Blue Dome i Blue Hole (ciekawy komin do przenurkowania tuż przy moście skalnym Lazurowe Okno), położone na Gozo i Santa Marija Cave na Comino. Jaskinie podwodne nie weszły do wspomnianego spisu 136 jaskiń, te to tylko jaskinie lądowe.

Wspinaczka na Malcie

Na pewno nie ma tu typowych ogródków sportowych. Najciekawszym rejonem jest wąwóz położony nad zatoką Mgarr ix-Xini (czyt. mdziar iksini). Jest tu poprowadzonych kilkadziesiąt dróg, ale mniej niż dziesięć posiada spity, a kilka wyposażonych jest w pętle przełożone przez oczka skalne. Czasem asekuracja jest mieszana, lub ryzykujemy z jakąś jedną czy dwoma pętelkami. Brak stanowisk zjazdowych jak i drzew utrudnia powroty na dół. Ściany mają od 15 do 40 metrów wysokości. Zostało bardzo dużo miejsca, żeby samemu coś obić. Spis dróg z kilkoma skałoplanami (wszystko bardzo mało dokładne) można znaleźć w "Rotpunkcie"4/00. Drogi od 3 do 7b+(dwie). Przewaga piątek i szóstek. Asekuracja trudna. Dużo dróg biegnie przewieszeniami.

Dojść pod skały najlepiej z zatoki (ścieżka także w dół za lądowiskiem dla helikopterów skraca drogę, ale trudno trafić na schody wykute w skale i przebrnąć na przełaj przez pola uprawne). Samo dno kanionu strasznie zarośnięte. Ja osobiście podarłem spodnie. Na przedłużeniu tego Kanionu w kierunku na miejscowość Xewkija mamy kolejny kanion Wied Hanzira. - na razie około 30 dróg do 6b+. Głównie piony.

Innym miejscem gdzie możemy się powspinać na Gozo są okolice Azure Window - tym razem oprócz kanionu, także klify (zatoka przy Fungus Rock) Na Malcie jedynymi miejscami gdzie coś powstało dla wspinaczy są położone blisko siebie tereny przy nadmorskich jaskiniach: Blue Grotto (Wied Babu - 10 dróg 5a - 6b) i Ghar Lapsi - 6 dróg od 5a do 6a+. Tu w okolicy w jednej z grot (dwie koło siebie) mają się znajdować drogi od 6b+ do 7c+/8a - najtrudniejsze na wyspie biegnące w dachu. Nie udało mi się ich jednak odszukać.

Całą sprawę wspinaczki na wyspie utrudnia brak przewodnika, jak już znajdziemy ścianę to nic nie jest podpisane. W podanym wyżej artykule był adres meilowy jakiegoś Anglika, który ma w tym roku wydać przewodnik wspinaczkowy po wyspie i udziela informacji internetowych, ale pomimo pisania nie udało mi się z nim skontaktować.

Dodam tylko, że jak podczas mojego wyjazdu jaskiń odwiedziłem kilka, tak dróg poprowadziłem tylko 7, ale może to to, że asekurowało mnie samo grigri, przy którym nikt nie stał. A tak poza tym to może ktoś wie jak tak na dobrą sprawę tym grigri się asekurować, kiedy wspinamy się sami prowadząc drogę. U mnie to w praktyce, czytaj stojąc na ziemi działało, ładnie pięknie, ale jak już tylko uczepiłam się skały nagły blok i zwykle na nic się zdało moje ciągnięcie liny. A na filmach tak fajnie to wygląda. Poza tym grigri jako w stanowisko wczepione było najczęściej w jakąś pętelkę przełożoną przez "wątłe" oczko skalne. Doznania identyczne jak w piachach przy upychaniu węzełków.

Tylko tak od razu wszyscy nie pędźcie na tą Maltę, bo kraj mały to i pomieścić może się być trudno.

Andrzej Wojtoń